Je leest het tegenwoordig overal: biologisch, ecologisch, organisch, natuurlijk, duurzaam, Fairtrade… Ik heb er zelf jarenlang overheen gelezen met de gedachte dat het eigenlijk allemaal wel ongeveer op hetzelfde neerkomt. Maar is dit wel echt zo? Tijd om uit te zoeken waarin ze nou precies van elkaar verschillen.
Biologisch
Producten zijn biologisch wanneer ze volgens de natuur tot stand zijn gekomen. Biologische landbouw is erop gericht de gezondheid van de bodem, ecosystemen en mensen te ondersteunen én in stand te houden. Geen kunstmest, geen kunstmatige voeding, geen kunstmatige toevoegingen. Het gehele proces respecteert natuur en omgeving: alles in de productieketen is biologisch!
De term biologisch is een wettelijk beschermde term. Je mag pas op je product zetten dat het biologisch is wanneer het aan de eisen voldoet die aan biologische producten zijn gesteld. Een onafhankelijke organisatie, de Skal, ziet op de keuring van producten en het afgeven van de keurmerken. Er zijn twee belangrijke keurmerken die garanderen dat een product biologisch is(die beide worden afgegeven door de Skal): het Europees Biologisch keurmerk & het EKO-keurmerk.
Het Europees Biologisch keurmerk geeft aan dat het product voldoet aan de EU-regels (gesteld door de Europese Commissie) voor biologische landbouw. Producten van buiten de EU mogen het logo ook gebruiken, maar voor deze landen is het niet verplicht.
Producten met het EKO-keurmerk (Stichting EKO-keurmerk is een Nederlandse non-profit instelling) voldoen minimaal aan dezelfde eisen als producten met het Europees Biologisch keurmerk, alleen gaat het een stapje verder. Dit keurmerk staat voor ecologisch produceren; hierbij wordt meer aandacht besteed aan aspecten als energiegebruik, verpakkingen en respectvol zakendoen. kort gezegd regelt het EKO-keurmerk wat niet wettelijk is vastgelegd voor het Europees Biologisch keurmerk.
Een product met het EKO-keurmerk mag dus ook altijd het Europees Biologisch keurmerk dragen, andersom zal dit niet altijd het geval zijn. Slechts wanneer een Europees product voldoet aan de extra eisen voor het EKO-keurmerk mag ook dit keurmerk worden gedragen!
Natuurlijk
Is dit dan niet gelijk aan natuurlijk? Nou nee, niet helemaal. Natuurlijke producten komen vanuit de natuur. Aan het product zelf zijn dus geen chemische, schadelijke of kunstmatige producten toegevoegd, het product is puur natuurlijk. Waar bij biologische producten naast het product ook het volledige productieproces plaatsvindt zonder gebruik (of uitstoot van) schadelijke stoffen, ziet de term 'natuurlijk' alleen op het product en niet op het productieproces.
Een goed voorbeeld om het verschil tussen natuurlijk & Biologisch te verduidelijken is katoen. Katoen is altijd een natuurproduct (want het is altijd afkomstig uit de natuur), maar tijdens het productieproces worden veel chemicaliën gebruikt om de katoenplant te beschermen (katoen is dus natuurlijk, maar niet vrij van deze pesticiden). Pas wanneer het natuurlijke product katoen volledig Biologisch wordt geteeld zal er geen gebruik worden gemaakt van bestrijdingsmiddelen en is het eindproduct dus volledig vrij van chemicaliën.
De term ‘natuurlijk’ is niet wettelijk beschermd en kan al op een product worden gezet wanneer hier maar heel weinig natuurlijke producten inzitten. Blijf bij de ‘natuurlijke’ producten dus alert en let extra op eventueel afgegeven keurmerken.
Duurzaam
Duurzaam geeft aan dat producten worden geproduceerd met grondstoffen en materialen die een lange levensduur hebben. Kort gezegd komt het neer op ‘lang meegaan’. Daarnaast geeft duurzaam aan dat er rekening wordt gehouden met toekomstige generaties (omdat het product lang meegaat hoeft er niet steeds een beroep te worden gedaan op de grondstoffen van de natuur); in een duurzame wereld zijn mens, milieu en economie in evenwicht en wordt de wereld niet misbruikt en op lange termijn verpest. Helaas bestaan er geen keurmerken en duidelijke richtlijnen waaraan een duurzaam product moet voldoen, wat dus betekent dat de term niet beschermd is en oplettendheid geboden is!
Organisch
Organisch is een term die vooral zorgt voor veel verwarring. Organisch betekent feitelijk dat een product voortgekomen is uit ‘iets levends’. Er zijn alleen veel verschillende meningen over wat deze definitie nou precies inhoudt. Sommigen vinden dat organische producten puur natuurlijk en vrij van chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest zijn. Anderen vertalen het naar het Engelse 'organic' en vinden organisch hetzelfde als biologisch. Doordat er geen duidelijke keurmerken met specifieke eisen bestaan voor de term 'organisch' zal het gissen blijven wat er exact onder valt. En veel belangrijker: je kunt er dus eigenlijk nooit op vertrouwen, omdat iemand anders de term heel anders kan uitleggen. Kortom: onderwerp producten waar levensgroot 'organisch' op staat nog even aan een nader onderzoek om na te gaan of het product aan je eisen voldoet!
Ecologisch
En hoe zit het dan met de ecologische producten? Ecologisch gaat een stap verder dan biologisch; ecologisch is milieuvriendelijk én met zo min mogelijk belasting voor de aarde. De Ecologie is een onderdeel van de biologie dat de wisselwerking tussen organismen en hun omgeving bestudeert.
Ecologisch houdt in dat producten zijn verkregen met respect voor alles op en in de wereld en met zo min mogelijk impact voor het
natuurlijke evenwicht. Milieu-, mens- en diervriendelijk produceren en de omgeving niet aantasten en waar mogelijk zelfs bijdragen aan de verbetering ervan.
Kort gezegd ligt bij biologisch de focus met name op milieu, mens en gezondheid & gaat ecologisch produceren een stap verder door rekening te houden met het gehele ecosysteem waarin wij leven en wordt alles vermeden dat dit systeem zou kunnen schaden. Wat ecologisch is, is daarom dus ook altijd biologisch. Omgekeerd hoeft dit niet altijd het geval te zijn!
De term ecologisch is (net als de term biologisch) wettelijk beschermd en mag alleen worden gebruikt voor producten die voldoen aan de gestelde eisen en controleverplichtingen.
Het keurmerk voor ecologische producten is het EKO-keurmerk, producten die aan de eisen van de Stichting EKO-keurmerk voldoen mogen dit keurmerk dragen. Dit keurmerk gaat dus een stapje verder dan het Europees Biologisch keurmerk.
Fairtrade
En dan zijn er tenslotte nog de producten met het Fairtrade label. Waar biologisch ziet op de landbouwmethode en het milieu, ziet Fairtrade op de handel in ontwikkelingslanden. Het komt er kortweg op neer dat er eerlijke prijzen worden betaald voor exportproducten; een prijs waarvoor de boeren en telers op een sociaal- en milieuverantwoorde manier kunnen produceren.
Als afnemer van Fairtrade producten betaal je een beetje extra, hiermee draag je direct bij aan het opzetten van bepaalde ontwikkelingsprojecten in het land van herkomst van het product. De boeren en telers krijgen zo de gelegenheid om hun leefomstandigheden te verbeteren.
Fairtrade producten moeten voldoen aan strenge milieueisen, maar ze hoeven niet duurzaam of biologisch te zijn. Toch zie je in de
praktijk vaak overlap, vanuit het basisprincipe dat men ethisch verantwoord dient om te gaan met al het leven op aarde gaan biologisch
en Fairtrade goed samen.
Wat betekent dit nou concreet?
- Biologisch en Ecologisch staan voor zekerheid. Producten die dit label willen dragen moeten voldoen aan specifieke eisen en zij worden hierop door een onafhankelijke organisatie gecontroleerd voordat zij het label daadwerkelijk mogen gebruiken.
- Met de aankoop van een Fairtrade product weet je zeker dat de boeren en telers achter jouw aangeschafte product hier eerlijke prijzen voor krijgen en draag je daarnaast je steentje bij aan het opzetten van verschillende ontwikkelingsprojecten voor boeren in Azie, Afrika en Zuid-Amerika.
- Bij een product dat alleen het label 'natuurlijk' draagt zul je wat oplettender moeten zijn, deze term is geen garantie voor een veilig product dat vrij zal zijn van chemicaliën.
- Een duurzaam product betekent alleen dat het is gemaakt van grondstoffen en materialen met een lange levensduur, het product is niet per definitie biologisch of ecologisch geproduceerd.
- Organisch is een verwarrende term die door velen verschillend wordt geïnterpreteerd: lees de etiketten goed en maak je eigen keuzes, vaar niet blind op een label waar alleen 'organisch' op staat!